Historia e Kontabilitetit:

Regjistrimet më të hershme të kontabilitetit datojnë rreth 6,000 vjet më parë në Mesopotami, një nga civilizimet e para të njerëzimit.

Në foto: Bulla e cila shfaqet si një përparim në regjistrimin e të dhënave. Këto vula, të bëra prej balte, metali të butë, bitumi ose dylli, garantonin dhe mbronin dokumentet. Brenda çdo bulle, vendoseshin tokenë prej balte që përfaqësonin sasinë dhe llojin e mallrave të regjistruara. Kjo vendosi bazat e kontabilitetit modern duke siguruar saktësinë dhe sigurinë e dokumentacionit tregtar dhe ligjor.

Dita Ndërkombëtare e Kontabilitetit

 A e dini se data 10 nëntor është Dita Ndërkombëtare e Kontabilitetit?

Kjo datë është caktuar për nder të matematikanit Italian, Luca Pacioli, i cili në vitin 1494 publikoi librin “Summa de arithmetica” e cila ishte vepra e parë e publikuar që përshkruante parimet bazë të regjistrimit te dyfishtë në librat e llogarisë, mbi të cilat ndërtohet kontabiliteti.

Ekonomistët më të mëdhenj që influencuan në histori: John Maynard Keynes (1883–1946)

Ekonomistët më të mëdhenj që influencuan në histori:

John Maynard Keynes (1883–1946) ishte një ekonomist britanik dhe një nga figurat më me ndikim në fushën e makroekonomisë.

Teoritë dhe kontributi i Keynes formuan makroekonominë moderne dhe janë zbatuar në politikat ekonomike në të gjithë botën. Teoritë ekonomike të Keynesit theksuan rolin e ndërhyrjes së qeverisë në ekonomi për ta stabilizuar atë gjatë kohëve të rënies ekonomike dhe fituan shumë vëmendje gjatë Depresionit të Madh të viteve 1930.

Keynesi luajti një rol kyç në krijimin e Fondit Monetar Ndërkombëtar gjatë Konferencës së Bretton Woods në vitin 1944 e cila krijoi strukturën për bashkëpunimin ekonomik ndërkombëtar pas Luftës së Dytë Botërore. Konferenca çoi në krijimin e institucioneve si Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) dhe Bankës Botërore. Ai përkushtoi shumë kohë dhe energji në hartimin e strukturës së FMN-së, duke e parë atë si një institucion të rëndësishëm për të promovuar stabilitetin monetar dhe financiar në nivel global. Kontributi i Keynes në krijimin e FMN-së ndikoi thelbësisht në organizimin e sistemit financiar ndërkombëtar pas Luftës së Dytë Botërore. 

Ekonomistët më të mëdhenj që influencuan në histori: Alfred Marshall (1842 – 1924)

 Ekonomistët më të mëdhenj që influencuan në histori:

Alfred Marshall (1842 – 1924) ishte një ekonomist britanik që dha një kontribute të rëndësishme në fushën e ekonomisë. Ja 3 fakte interesante rreth Alfred Marshall:

1. Ai është autori i librit "Principles of Economics”, i botuar për herë të parë në vitin 1890. Ky libër është një nga veprat më me ndikim në ekonomi dhe është përdorur nga brezat e studentëve në të gjithë botën.

2. Marshall konsiderohet themeluesi i konceptit të ofertës dhe kërkesës dhe e paraqiti atë si një parim themelor në analizën ekonomike. “Marshallian Cross Diagram” e njohur gjithashtu si diagrama e ofertës dhe kërkesës ose diagrama e Marshallit është një paraqitje grafike që ilustron ndërveprimin midis ofertës dhe kërkesës dhe është bërë një mjet standard në arsimin për ekonominë. Ai theksoi ndërveprimin midis këtyre dy forcave në përcaktimin e çmimeve dhe sasisë në treg.

3. Marshall mbajti pozitën e Profesorit të Ekonomisë Politike në Universitetin e Cambridge për më shumë se tre dekada. Ai luajti një rol kyç në ngritjen e statusit të ekonomisë si një degë e rëndësishme në Cambridge. 

Ekonomistët më të mëdhenj që influencuan në histori: David Ricardo (1772 – 1823)

 Ekonomistët më të mëdhenj që influencuan në histori:

David Ricardo (1772 – 1823) ishte në ekonomist britanik i konsideruar një nga eksponentët më të lartë të shkollës klasike.

U spikat në moshën të re, ku spekuloi në bursë. Në Betejën e Vaterlos, parashikoi që Franca do të humbiste dhe investoi në letra me vlerë nga Britania. Kjo e bëri shumë të pasur.

David Ricardo dha një kontribut të madh në teoritë ekonomike, veçanërisht në makroekonominë. Në 1817, ai shkroi librin e tij kryesor të quajtur “Principet e Ekonomisë Politike dhe Taksimit” (Principles of Political Economy and Taxation). Libër i cili ndikoi në shkencën e ekonomisë. 

Ekonomistët më të mëdhenj që influencuan në histori: Adam Smith (1723–1790)

 Adam Smith (1723–1790) është një filozof dhe ekonomist skocez i Iluminizmit. Ai njihet si “babai i ekonomisë” moderne, vepra kryesore e të cilit, “Pasuria e kombeve”, është një nga tekstet themeltare të liberalizmit ekonomik dhe frymëzoi ekonomistët e mëdhenj pasardhës që do të hidhnin parimet kryesore të liberalizmit ekonomik. Shquhen studimet e tij për rritjen ekonomike, konkurrencën e lirë, liberalizmin dhe ekonominë politike’. Krijoi konceptin e Prodhimit të Brendshëm Bruto (GDP).

(Ne foto statuja e Adam Smith në Katedralen St.Giles të Edinburgut në Sheshin e Parlamentit, Mbretëria e Bashkuar)

Dita e Ndërmarrjeve Mikro, të Vogla dhe të Mesme

 Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara ka caktuar 27 qershorin si "Dita e Ndërmarrjeve Mikro, të Vogla dhe të Mesme" për të rritur ndërgjegjësimin për kontributin e jashtëzakonshëm të NMVM-ve në arritjen e objektivave të Kombeve të Bashkuara për zhvillim të qëndrueshëm.

NMVM-të në mbarë botën përbëjnë 90% të bizneseve, 60%-70% të punësimit dhe 50% të GDP-së. Si shtylla kurrizore e shoqërive ato kontribuojnë në ekonomitë lokale dhe kombëtare. Ato kanë potencialin për të transformuar ekonomitë dhe për të nxitur krijimin e vendeve të punës.

Për t’u përafruar me rekomandimet e Komisionit të BE-së, me Ligjin Nr. 43/2022 “PËR ZHVILLIMIN E NDËRMARRJEVE MIKRO, TË VOGLA DHE TË MESME”, është krijuar fondi për zhvillimin e ndërmarrjeve, i cili financohet nga buxheti i shtetit. Format e mbështetjes shtetërore që jepen për ndërmarrjet mikro, të vogla dhe të mesme përfshijnë kryesisht: mbështetje financiare nga buxheti i shtetit, mbështetje financiare nga partnerët për zhvillim vendas ose të huaj, garanci shtetërore të huas dhe shërbime publike.

Fondi për zhvillimin e ndërmarrjeve administrohet nga Agjencia Shqiptare e Zhvillimit të Investimeve (AIDA).

Dita Botërore për Sigurinë dhe Shëndetin në Punë

 28 prilli është Dita Botërore për Sigurinë dhe Shëndetin në Punë. Pse?

Sepse çdo vit, në të gjithë botën vdesin më shumë se dy milion njerëz si rezultat i aksidenteve dhe sëmundjeve të lidhura me vendin e punës.

Domethënë më shumë njerëz vdesin në vendin e punës sesa ata të vrarë në luftëra.

Sipas statistikave të Organizatës Ndërkombëtare të Punës (ILO), çdo vit në Bashkimin Europian, më shumë se 5.500 njerëz humbin jetën e tyre si pasojë e aksidenteve në vendin e punës dhe rreth 159.000 njerëz vdesin si rezultat i sëmundjeve profesionale.

‘Bankë’?!

 Nga vjen fjala ‘Bankë’?

Sipas shumë studiuesve, fjala ‘Bankë’ rrjedh nga fjala italisht ‘banco’ që do të thotë ‘Tavolinë’. Origjina mendohet se është nga Lombardia e Italisë ku tregtarët që merreshin me shkëmbimin e monedhave e zhvillonin këtë biznes mbi një tavolinë.

Në foto banka më e vjetër në botë e cila ndodhet po në Itali, Banca Monte dei Paschi di Siena, e themeluar në 1472 dhe që funksionon ende sot.

Funksionet e parasë

 Cilat janë funksionet e parasë në ekonomi? Paraja shërben si:

- Vlerë e përgjithshme e këmbimit. (Paraja zëvendësoi metodën e vjetër të këmbimit të të mirave materiale me të mira të tjera materiale, d.m.th. këmbimin mall me mall.)

- Vlerë kursimi. (Paraja mundëson që të ardhurat e marra të kursehen për një kohë të ardhshme.)

- Vlerë matëse. (Me ndihmën e parasë bëhet i mundshëm vlerësimi i produkteve dhe shërbimeve të ndryshme.)

Ne foto guaska e Cypraea tigris e përdorur ende në disa vende si pará për shkëmbimin e mallrave me vlerë të vogël.

Ndërhyrja më e madhe për të shpëtuar banka në falimentim

 Cila është ndërhyrja më e madhe për të shpëtuar banka në falimentim?

Kriza e madhe financiare që filloi në vitin 2007 në SHBA kishte në themel një dështim të sistemit bankar. "Fannie Mae" (Shoqata Federale Kombëtare e Hipotekave) dhe "Freddie Mac" (Korporata Federale e Hipotekave të Kredive për Shtëpi) të sponsorizuara nga qeveria e SHBA-së u prekën rëndë nga kriza e tregut të banesave në SHBA që shpërtheu në fund të vitit 2007 dhe duhej të shtetëzoheshin dhe të ri-financoheshin.

Edhe pse fillimisht u përcaktua nga qeveria e SHBA-së një buxhet prej 100 miliardë dollarë për ndërhyrjen, Agjencia Federale e Financave të Strehimit vlerësoi se fatura përfundimtare e kësaj ndërhyrjeje mund të ketë qenë deri në 360 miliardë dollarë.

Monedha më e vjetër akoma në qarkullim

 Cila është monedha më e vjetër që është akoma në qarkullim?

Monedha më e vjetër ende në qarkullim është monedha Zviceriane 10 centimes, e prodhuar që nga viti 1879. Monedhat 10 centimes të prera nga viti 1879 e në vazhdim kanë pasur të njëjtën përbërje, përmasa, dizajn dhe janë ende me kurs ligjor dhe gjenden në qarkullim. 

100-vjetori i kartëmonedhës shqiptare “Lekë”

Shkurti 2022 shënon 100-vjetorin e kartëmonedhës shqiptare “Lekë”.

Në shkurt 1922 u emërtua për herë të parë në mënyrë ligjore paraja zyrtare shqiptare “Lekë”.

Ky emërtim thuhet se është bërë në nder të Aleksandrit të Madh, i njohur përgjithësisht si Leka i Madh. 

Banka me e sigurt në botë

 Cila është banka me e sigurt në botë?

Bazuar në vlerësimet e agjencive Standard & Poor's, Moody's dhe Fitch, revista Global Finance e ka vlerësuar bankën gjermane KfW si më të sigurtën në botë. KfW është themeluar pas Luftës së Dytë Botërore si pjesë e Planit Marshall të SHBA-së për rindërtim dhe është në pronësi të qeverisë gjermane dhe e ka pothuajse të gjithë huadhënien të mbështetur nga qeveria e saj. Ajo ka disa nga kostot më të ulëta të huamarrjes në botë.

Obligacioni më i vjetër

Obligacioni më i vjetër që ende paguan interes është ai i emetuar në vitin 1624 nga “Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams” (Hollandë) për të financuar riparimet e mbrojtjes nga përmbytjet në lumin Lek, në qytetin Utrechtit. Mbajtësi ka të drejtën e pagesave vjetore të interesit prej 2.5% të principalit (që ishte 1200 guilders holandezë). Për shkak të efekteve të 4 shekujve të inflacionit dhe ndryshimeve të vlerës së parasë, obligacioni tani paguan rreth 15 € në vit.

Megjithëse “Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams” nuk ekziston më, aktivet dhe detyrimet e saj (përfshirë ato të specifikuara në obligacionin e 1624) iu kaluan organizatave pasardhëse.

Blerësja fillestare e obligacionit ishte një holandeze e quajtur Ellsjen Jorisdochter. Obligacioni u përcoll ndër breza. Në vitin 1938, një nga pasardhësit e Jorisdochter thuhet se e paraqiti obligacionin në Bursën e Nju Jorkut, e cila e zotëron atë edhe sot.

Vendi që ka pësuar kolapsin më të madh bankar

 Në raport me madhësinë e ekonomisë së vendit, cili vend ka pësuar kolapsin më të madh bankar?

Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), kolapsi më i madh bankar i pësuar nga një vend, në raport me madhësinë e ekonomisë së tij, ndodhi midis 2008 dhe 2011 me rënien e tre bankave më të mëdha në Islandë. Që Islanda të stabilizonte monedhën e saj dhe sektorin financiar, u nevojit një hua prej 10 miliardë dollarësh nga FMN-ja dhe vendet e tjera.

Paraja me vlerën më të madhe

 Cila është paraja, aktualisht në qarkullim, me vlerën më të madhe?

Aktualisht, Dinari Kuvajtian (KWD) është paraja më e fortë në qarkullim. Një Dinar Kuvajtian është i barabartë me 3.32 Dollarë Amerikanë (USD).

Paraja e parë në botë ne forme monedhe

 Cila është paraja e parë në botë ne forme monedhe?

Paraja e parë në botë është monedha “Electrum”, një aliazh prej ari dhe argjendi, e prerë në mbretërinë e Lidisë e cila ndodhej në Turqinë e sotme, rreth shek. VII p.e.s.

Monedha electrum peshonte 4,71 gram, me diametër 13 mm dhe trashësi 4 mm. Ajo mbante në njërën anë figurën e një luani dhe nga ana tjetër dy katrorë të gdhendur.

Robert Crandall

Gjatë viteve 1980, kompanitë ajrore në Shtetet e Bashkuara po kalonin vështirësi të mëdha financiare. Kriza e naftës e viteve 1970 dhe një seri recesionesh patën një ndikim të rëndësishëm në treg. Si rezultat, kompanitë ajrore përpiqeshin për të kursyer sa më shumë para. Presidenti i American Airlines, Robert Crandall, prezantoi një seri masash për të ndihmuar kompaninë e tij ajrore. Crandall kishte idenë e heqjes së vetëm një kokërr ulliri nga çdo sallatë e servirur pasagjerëve në vaktin e tyre gjatë fluturimit. Ai argumentoi se klientët kurrë nuk do ta vinin re një ndryshim të tillë kurse nga ana tjetër kompania do të kursente. Nisma dha rezultat. Sipas The New York Times, linja ajrore kursente 40,000 dollarë në vit vetëm me këtë masë. 😅 ✈️

Inflacioni

 Inflacion quhet rritja e vazhdueshme e nivelit të përgjithshëm të çmimeve apo rënia e vlerës së parasë dhe që vjen shpesh here si rrjedhoje e rritjes së përgjithshme të parasë në një ekonomi. (Fenomeni i kundërt quhet deflacion)

P.sh. inflacioni në Shqipëri në janar 2021 ishte 0.4%, në vitin 1997 ishte 42.1%, në vitin 1992 ishte 236.6%.

Me poshtë mund të shihni kartëmonedhën me vlerën e shtypur më të lartë ndonjëherë, Dollarin e Zimbabvesë, të emetuar në vitin 2008 me vlerë të shtypur 100 miliard Dollar Zimbabvianë. Në kohën kur doli në qarkullim me atë mund të bliheshin vetëm 3 kokrra vezë. 🥚🥚🥚

Inflacioni në Zimbabve u rrit me 2.000.000% që prej vitit 1980.

Kodiku i Purpurt i Beratit

 A e keni parë ndonjëherë këtë monedhë shqiptare me Biblën? 🧐

Monedha quhet “Kodiku i Purpurt i Beratit 043 Φ - Beratinus 1”, ka dal në vitin 2011, nuk ka kurs ligjor (dmth nuk përdoret për shitje/blerje kështu që mos e kërkoni kur ju kthejne reston 😁), është e përberë nga argjendi (925/1000), peshon 90 gr., dhe e ka diametrin 60 mm (shih foton krahasuese në koment 😉).

Kodiku i Purpurt i Beratit përbën një nga objektet më me vlerë të periudhës mesjetare që ka Shqipëria. Kodiku përmban tekstet nga Bibla të Ungjillit sipas Mateut dhe Markut. Teksti është shkruar në pergamenë të purpurt (nga e cila ka marr edhe emrin) dhe për gërmat është përdorur argjend dhe jo bojë e zakonshme.

Sipas gojëdhënës, kodiku fshihej nga banorët e Beratit në rast rreziku lufte apo pushtimi. Vendi i fshehjes mbahej sekret dhe nxirrej vetëm në kohë paqeje. Në këtë mënyrë, kodiku mbeti në Berat edhe pas përpjekjeve që kishin bërë ushtri të ndryshme gjatë historisë për ta përvetësuar. Në korrik të vitit 1968, Kodiku u zbulua në një kishë në Kalanë e Beratit.

Në vitin 2005, Kodiku i Purpurt i Beratit u bë pjesë e regjistrit “Kujtesa e Botës” të UNESCO-s.

Monedhat prej guri

Në Oqeanin Paqësor, në ishujt Japi, përballë ndërtesave dhe përgjatë rrugëve, mund të vëresh rrotulla guri. Këto rrotulla, të quajtura "rai" në gjuhën e banorëve vendas, janë njësia monetare që përdoret në ishujt Japi. Edhe pse disa i mbajnë në shtëpi monedhat prej guri, shumica i mban në natyrë në disa vende të caktuara në fshat.

Diametri i tyre shkon deri në 4 metra, dhe mund të peshojnë më shumë se pesë ton. 

Me sa duket, kjo monedhë ka qenë në qarkullim që nga vitet 80 të shekullit të 19-të. Që nga viti 1931 nuk janë bërë më monedha të tilla guri. Megjithatë, sot në këta ishuj, pranohet ende ligjërisht përdorimi i këtyre monedhave. 

Lekë të vjetra vs Lekë të reja

 Lekë të vjetra vs Lekë të reja   😁

Më 16 gusht 1965, në bazë të dekretit nr. 4028, datë 14.07.1965, filloi këmbimi i parasë së vjetër me paranë e re. Këmbimi u bë në raportin 10 lekë të vjetra me 1 lek të ri. Banka e Shtetit Shqiptar u autorizua të hiqte gradualisht nga qarkullimi paratë e viteve 1947, 1949 dhe 1957 (shih foton), dhe të vinte në qarkullim paratë e reja LEKË të viti 1964 (shih foton). 

Nga 16 gushti 1965, çmimet e mallrave dhe të shërbimeve, pagat dhe çdo veprim tjetër financiar filluan të llogariteshin me monedhën e re, sipas raportit 10 me 1.

Publiku hasi vështirësi të madhe në emërtimin e lekut të ri me vlerën e tij të vërtetë. Për shembull, kartëmonedhën e re 100 lekë vazhdoi ta quante 1000 lekë. 

Megjithëse kanë kaluar 56 vjet ky problem vazhdon akoma edhe sot.  

Florinus

 Kuriozitet: Monedha prej ari e Firences, fiorino, latinisht “florinus”, e prerë nga familja dinastike fiorentine de Medici, u quajt fiorino (lulëzë), pasi në një faqe të saj paraqiste një lule (zambakun), stemë e familjes de Medici (shih foton). Kjo fjalë hyri edhe në gjuhën shqipe jo vetëm si emri i monedhës, por edhe si emri i metalit, pra i arit. Për këtë arsye në gjuhën shqipe, floriri u bë sinonim i arit.